شوک‌های الکتریکی یا در اصطلاح برق‌گرفتگی نوعی آسیب احشایی است که در تصور عموم مردم از آنچه که فکر میکنند احتمالاً بسیار پیچیده‌تر و قابل‌توجه‌تر است ؛ متأسفانه علی‌رغم خطرناک بودن این پدیده و همچنین فراوانی احتمال وقوع آن در محیط اطراف و محل زندگی ما بسیاری از ما به میزان کافی در مورد آن و موارد ایمنی آن اطلاعات زیادی نداریم؛ در ادامه مقاله به انواع شوک‌های الکتریکی و تأثیرات آن پرداخته‌ایم .
برق‌گرفتگی به زبان ساده:
به زبان ساده برق گرفتگی زمانی برای شما رخ میدهد که جریانی حدود یک میلی آمپر در بدن شما جریان پیدا میکند، وقتی شما دچار برق گرفتگی میشود, درواقع الکترون‌ها درون بدن شما به جریان در می آیند, ایجاد یک " جریان " و این الکترون‌های در حال حرکت به‌طورمعمول باعث آسیب به فرد از طریق آسیب به بافت یا سیستم عصبی می‌شوند. آنچه این الکترون‌ها درواقع انجام می‌دهند این است که آن‌ها در بدن شما جریان پیدا خواهند کرد و درنتیجه باعث ایجاد آسیب در بدنتان می‌شوند که شامل سوختن بافت های بدن و تداخل با سیگنال‌های الکتریکی ضروری است که بدن شما برای ارسال سیگنال بین اعصاب ازجمله فیبرهای عضلانی و نورون‌ها استفاده میکند.
عوامل مؤثر در میزان برق‌گرفتگی
1-مقدار جریان الکتریکی
2-طول مدت عبور جریان از بدن
برای مثال، عبور الکتریسیته با شدت ۰٫۱ آمپر به مدت ۲ ثانیه برای مرگ کافی است. مقدار جریان داخلی که یک شخص می‌تواند تحمل و قادر به کنترل عضلات بازو و دست باشد کمتر از ۱۰میلی‌آمپر است.
جریان‌های بیش از ۱۰میلی‌آمپر می‌توانند عضلات را فلج یا خشک کنند وقتی چنین حالتی اتفاق می‌افتد، شخص قادر به رها کردن ابزار، سیم یا هر شی‌ء دیگری نخواهد بود. در حقیقت، اشیاء برق‌دار ممکن است حتی سفت تر و محکم‌تر نگه‌داشته شده و منجر به‌مواجهه طولانی‌تر و شوک الکتریکی شوند.
برای جلوگیری از خطرات شوک الکتریکی ابزارهایی که در دست نگه‌داشته می‌شوند به خاطر اینکه باعث چنین شوکی می‌شوند می‌توانند خیلی خطرناک باشند. اگر فرد نتواند ابزار را رها کند، عبور مداوم جریان از بدن برای مدت طولانی، می‌تواند منجر به فلج دستگاه تنفسی شود (عضلاتی که تنفس را کنترل میکنند نمی‌توانند حرکت کنند. افرادی که تنفس آن‌ها در اثر شوک ناشی از جریان متوقف‌شده است از ولتاژهای پائین در حد ۴۹ ولت بوده است. معمولاً جریان ۳۰میلی‌آمپر سبب فلج دستگاه تنفسی میشود. جریان‌های بیشتر از ۷۵میلی‌آمپر موجب فیبریلاسیون بطنی (ضربان قلب خیلی سریع و غیر مؤثر) می‌شوند.
این شرایط در کمتر از چند دقیقه موجب مرگ خواهد شد مگر اینکه از دستگاه ویژه‌ای که، defibrillator نامیده میشود، استفاده گردد که قربانی را نجات دهد. فلج قلب در ۴ آمپر اتفاق می‌افتد به این معنی که قلب نمی‌تواند عمل پمپاژ را انجام دهد. بافت با جریان‌های بیش از ۵ آمپر (amp) می‌سوزد. توجه کنید که ولتاژ پائین به معنای خطر کوچک نیست.
سه نوع دیگر از سوختگی وجود دارد که توضیح داده‌شده:
1-سوختگی‌های الکتریکی:
این نوع سوختگی به خاطر جریان جاری در بافت ها ایجاد می‌شوند و ممکن است بر پوست، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تأثیر بگذارند، آسیب بافتی به‌طورکلی توسط حرارت تولیدشده از جریان جاری ایجاد میشود، همان‌طور که جریان از بدن شما عبور میکند، بدن به‌عنوان یک مقاومت در یک مدار عمل میکند، درنتیجه گرما تولید میکند و اگر انرژی ذخیره‌شده در شوک الکتریکی بالا باشد، بافت شما دچار سوختگی‌های شدیدی خواهد شد ، چون بدنتان نمی‌تواند حرارت را از بین ببرد.
2-جرقه‌های سوختگی:
این نوع سوختگی نیز ناشی از دماهای بالای تولیدشده توسط جرقه‌های الکتریکی و یا انفجارات نزدیک به بدن شما هستند.
3-سوختگی تماس گرمایی:
این نوعی از سوختگی است که به هنگام تماس با سطوح داغ رساناهای الکتریکی گرم، مجاری کانال‌ها یا دیگر تجهیزات انرژی الکتریکی وارد بدن می‌شوند.
یک جریان کوچک می‌تواند از یک بازو به‌طور مستقیم به قلب و بازوی دیگر حرکت کند و باعث مرگ فرد شود این‌یکی از شایع‌ترین علل مرگ‌ومیر است و فیبریلاسیون دهلیزی نیز نامیده میشود، همچنین در یک‌زمان، جریان بسیار بزرگی از یک بولت برق می‌تواند به فرد برخورد کند و تنها باعث سوختگی‌های جسمانی شود.
شدت و اثرات شوک الکتریکی به‌شدت جریان و جایی که از بدن عبور میکند بستگی دارد، بعضی قسمت‌های بدن بیشتر از بقیه قسمت‌ها آسیب می‌بینند و اعضای داخلی بدن نسبت به پوست خارجی‌شان مقاومت کمتری دارند.
بهتر است بدانید:
همه افراد دارای مقاومت الکتریکی یکسانی نیستند، برای مثال مانند مقاومت‌های استفاده‌شده در وسایل الکترونیکی, مقاومت دست فرد بستگی به طول و قطر آن دارد، مقاومت با طول و قطر بیشتر میشود، مردان نسبت به زنان مقاومت کمتری دارند و این به دلیل داشتن بازوها و پاهای ضخیم‌تر است پس درواقع اگر زنان و مردان با حجم بدنی یکسانی در نظر گرفته شوند مردها راحت‌تر دچار برق‌گرفتگی می‌شوند تا رنان یعنی برق مردها رو راحت‌تر می‌گیرد ولی درواقع به دلیل تفاوت بدنی که دارند مقاومتشان در برابر برق بالاتر می‌رود و با رنان برابر می‌شوند.
علاوه بر این, پوست مرطوب نیز مقاومت کمتری نسبت به پوست خشک (100000ohms)دارد، به همین دلیل است که جریان موجود در پوست مرطوب می‌تواند چندین برابر بیشتر از جریان در پوست خشک باشد، بنابراین هنگامی‌که دستتان خیس است و یا آب در دست دارید, شما در معرض خطر برق‌گرفتگی قرار می‌گیرید.
سؤالی بزرگ !!
کافی است یک‌بار یک یا دسته‌ای از پرندگان را روی خطوط انتقال و توزیع برق دیده باشید ! حتماً این سؤال که چرا دچار برق‌گرفتگی نمی‌شوند ذهن شمارا به کنکاش واداشته است . حقیقت ماجرا ازاین‌قرار است که :
جریان الکتریکی حرکت الکترون‌ها است و چیزی که الکترون‌ها به‌منظور حرکت به آن نیاز دارند اختلاف‌پتانسیل الکتریکی است.
هنگامی‌که یک پرنده بر روی یک سیم تکی می‌نشیند، دو پا آن پتانسیل الکتریکی یکسانی دارند، بنابراین الکترون‌ها در سیم‌ها تکان نخواهند خورد و ازاین‌رو جریان در بدن این پرنده جریان نخواهد داشت، این دلیل این است که چرا پرندگان دچار برق‌گرفتگی نمی‌شوند.
بااین‌حال، اگر آن پرنده یک‌پایش را کش دهد یا یک بالش سیم دوم را لمس کند، به‌خصوص با پتانسیل الکتریکی متفاوت، یک مسیر برای الکترون‌ها بازخواهد شد و آن پرنده را هم کباب خواهد کرد.
ازجمله ادوات برق صنعتی برای کاهش برق‌گرفتگی می‌توان به محافظ جان اشاره نمود و گروه کنترل کاران نیز مفتخر به آن است که این قطعه بسیار پرکاربرد در صنعت برق را در اختیار شما عزیزان قرارداده است.
